در اواخر ماه دسامبر 2019 میلادی در یک بازار فروش محصولات دریائی در شهر ووهان در استان هوآبی چین نوعی بیماری تنفسی حاد (بصورت درگیری خوشه‌ای) مشاهده شد. این بیماری به سرعت گسترش پیدا کرد و در چین بصورت یک اپیدمی تمام عیار درآمد. به نحوی که در همان ماه اول و دوم تعداد زیادی بیمار شدند. بیماری سپس به کشورهای مجاور مانند کره جنوبی و پس از آن با شدت و ضعف بیشتر در ایران، ایتالیا، اسپانیا، فرانسه سپس کل اروپا را فرا گرفت و در طی چند ماه آمریکای شمالی، مرکزی و جنوبی را درگیر نمود و عملاً بصورت بزرگترین جهان‌گیری (پاندمی) یک بیماری ویروسی درآمد. سیستم های بهداشتی عملاً در برابر هجوم شیوع و شدت بیماری‌زائی این عامل دست خالی ماندند بصورتیکه در ایتالیا و اسپانیا و سپس انگلیس و فرانسه در همان موج اول تعداد زیادی آلوده شده و نیز موارد فوتی نیز به شدت بالا رفت.

با تلاش دانشمندان ویروس‌شناسی و ایمنولوژیست- عامل بیماری را نوعی کرونا ویروس شناختند. که نوعاً ویروسی است با ساختار Single Stranded RNA ویروس. که در قسمت خارجی یک Lipid envelope دارد و برخاسته از دیواره Nucleo Capsid شاخکها (Spike)هائی بیرون آمده است و شباهت به گل قاصدک و یا گل خار دارد.

ویروس عمدتاً از طریق قطرات تنفسی Respiratory droplets پخش می‌شود. و عمده‌ترین راه ورود آن به بدن دستگاه تنفسی بالائی است: امروزه مشخص شده که ویروس 2019n Cov می‌تواند زاییده انتشار هوا (air borne) نیز باشد و اینکه آیا آلودگی هوا تأثیری در این شدت انتشار دارد یا نه نیازمند مطالعه بیشتر است. اینکه آیا ویروس از طریق اثروزول (ذرات با قطرات کمتر از 5 میکرون) نیز منتشر می‌شود. ثابت شده که در پزشکان و پرستارانی که نزدیک‌ترین تماس با ذرات تنفسی بیمار مبتلا را داشته‌اند و در هنگام لوله‌گذاری تنفسی (intubation) و یا بدنبال Tracheostomy (تراکتوستومی) بوسیله aerosole دچار آلودگی شده‌اند.

حال اینکه مخزن ویروسی چه حیوانی است- آیا ویروس مشترک بین انسان و حیوان است. دانشمندان از همان ابتدا گفتند که به نظر می‌رسد که گوشت و خون نوعی خفاش (Bat) و نوعی حیوان بنام مورچه‌خوار (Pangolin) دارای ویروسهائی بوده‌اند که تشابه زیادی با این 2019n Cov داشته‌اند.

آیا سایر حیوانات خانگی (Pets)- گربه، سگ و پرندگانن می‌توانند انتقال‌دهنده باشند- بخوبی مشخص نشده ولی بنظر می‌رسد که احتیاط واجب آن باشد که از نگاهداری این حیوانات در کنار زندگی حتی‌المقدور خودداری شود.

برخی این مسئله را مطرح کردند که احتمالاً ویروس از طریق آب منتقل شده که این مسئله نیز قابل اثبات نبوده. بخصوص اینکه چون ویروس دارای یک لایه چربی است که در برابر کلر ناپایدار است بنظر نمی‌رسد که آب تصفیه شده و کُلر زده شده- حامل و ناقل ویروس کرونا باشد.

اگرچه سایر ویروسها مانند ویروس هپاتیت A – HAV و برخی از کوکزاکی ویروسها- از طریق آب منتقل می‌شوند، و یا برخی باکتریها مانند ویبریوکلرا (عامل وبا) از طریق آب منتقل می‌شوند احتیاط آن است که از خوردن و آشامیدن آبهای جاری سطحی، آب چشمه‌ها، و سنگ‌آبها و نیز شنا کردن در استخرهای سربسته حتی‌المقدور خودداری شود. چون در هر مرتبه شنا کردن در آب استخر بدون قصد قبلی مقادیر زیادی از ترشحات دهان و بینی وارد استخر می‌شود. درست است که این آب‌ها کُلر زده می‌شود ولی افرادی که در معرض ناگهانی حجم بالائی از این ترشحات قرار می‌گیرند شانس آلوده شدن و بیماری دارند.

مطالعـات اخیر که بر روی موج دوم Covid-19 انجـام شده- بیشـتر شامل کسـانی بـوده که در مراسم جشن ، یا عزاو یا گردهمایی خانوادگی شرکت نموده اند ، وبا استفاده از وسایل نقلیه عمومی ماننداتوبوس ویا مترو استفاده کرده اند .

عواملی مثل چاقی، فشار خون بالا، سیگار و قلیان کشیدن (هر نوع دود (چپق- پیپ) شانش آلودگی را افزایش می‌دهد.

بیشتر بیماران بدحال و یا فوتی را بیماران دیابتی، بیماران با نقص ایمنی، بیماران سرطانی و یا کسانی که بیماریهای زمینه‌ای را داشته‌اند ، تشکیل می‌دهند و در شرائط فعلی حتی افرادی که هنوز به دیابت مبتلا نشده‌اند. ولی تلاطم در متابولیسم قند دارند از هپیرگلیسمی (پرقندی خون) اجتناب کنند.

اینکه آیا تماس جنسی می‌تواند عامل انتقال باشد- سئوالی است که کمتر به آن پرداخته شده است ولی بهرحال چون این کار طبعاً یک (Close Contact) است. شانس انتقال نیز در آن بالاست. و اینکه آیا ترشحات تناسلی (منی و ترشحات واژن) می‌توانند از عوامل آلودگی باشند نیز نیازمند مطالعه است. بهرحال چون از این کار نوعاً نمی‌توان جلوگیری کرد این را باید اقدامی فردی- متناسب با اخلاقیات پزشکی مد نظر داشت تا بتوان به نوعی از انتشار ویروس جلوگیری نمود. سایر بیماریهای کاهنده تقسیم ایمنی بیماریهای خونی، مانند کسانی که کاهش یا نقص در عملکرد Tcellها دارند بیشتر مستعد درگیری شدید با ncov-19 هستند.

در مجموع در کشورهائی مانند ایتالیا، فرانسه، آلمان که تعداد افراد heavy Smoker قابل توجه هستند. مرگ ناشی از کوید 19 نیز بسیار بالاتر بوده است.

امروز بالاترین میزان آلودگی در ایالات متحده آمریکا، برزیل، روسیه و اسپانیا، شیلی و ... و ایران در حال حاضر در رتبه 12-10 ایستاده است.

تاکنون هیچ داروی مؤثر و مستقیم برای درمان کوید 19 وجود ندارد هیچ واکسن مؤثری کشف نشده است ولی امید بر آن است که تا چند ماه دیگر برخی کشورها واکسن قابل قبولی را ارائه نمایند. از آنجائیکه ویروس دارای یک Lipid envelope (کیسه چربی) است، خیلی fragile و شکننده است و در برابر محلولهای کلرینه و الکل اتیلیک 70 درجه براحتی از بین می‌رود. به همین خاطر جهت Sanitation (بهداشتی‌سازی محیط‌های کاری و اطراف بیمار) بصورت مداوم با استفاده از هیپوکلریت سدیم و سایر محصولات ضدویروسی استفاده می‌کنند و برای گندزدائی و آنتی سپسیس (Anti sepsis) دستهای کارکنان بهداشتی (HCW) از هندراب‌های پایه الکل استفاده می‌شود (Alcoholic Hand rub)- هندراب الکلی- الکل اتیلیک 70 درجه).

اگرچه ویروس کرونا 2019 در برابر سایر گندزداها مانند آب اکسیژنه H2O2 و سوپراکسیدها نیز ناپایدار است ولی استفاده از اینها برای پوست و مخاط تنفسی افراد آسیب‌زا می‌باشد و بهتر است استفاده نشود.

مهمترین نکته‌ای که سازمان بهداشت جهانی و تقسیم‌های بهداشتی کشورها NIHها پیشنهاد می‌کنند.

اول: در قرنطینه نگاه داشتن افراد آلوده ناقل و یا بیمار خفیف است تا زمانی که دو بار PCRآنها منفی شود .  

دوم: استفاده از ماسک که بنظر می‌رسد تا 75-90% از انتشار ویروس درمواجهه می‌کاهد.

سوم: شستشوی مکرر و بهداشتی دستها تا مچ دست به نحو صحیح به مدت 30-20 ثانیه با آب و صابون.

چهارم: سالم و بهداشتی نگاه داشتن محیط کار بیمارستانی و درمانگاهی با حفظ فاصله اجتماعی حداقل یک متر تا 5/1متر فاصله برای هر مراجعه‌کننده است.

برای کارکنان خدمات بهداشتی (HCW) مانند پرسنل اورژانس، کارکنان تریاژ، بخش‌های کرونا، پوشیدن گان سرتاسر پوشیده از سر تا پا، استفاده از عینک محافظ چشم وسیله محافظ صورت و ترجیحاً روپوش‌هائی که رطوبت را جذب نمی‌کنند پیشنهاد می‌گردد.

چهره‌های بالینی کوید 19

گاهاً و در بیشتر موارد بیماری کوید 19 یا بدون علائم است و یا با علائم خفیف در حد یک سرماخوردگی فصلی تظاهر می‌کند- شخص آلوده ناقل است و خود هیچگونه علائمی که بخواهد به پزشک مراجعه کند ندارد.

 افراد آلوده با بیماری خفیف که گاهاً با مختصری خشکی گلو، حلق درد، سرفه و ... مراجعه می‌نمایند. این‌ها باید لزوماً آزمایش RTPCR- از نازوفارنکس آنها گرفته شود- و حداقل دوبار- به فاصله یک هفته چک شوند، ب اگر این افراد CPR بالا و یا Didimer بالا و قابل توجهی داشته باشند آنها را مراقبت می‌کنند.

 افراد با بیماری حاد که معمولاً کسانی هستند که بالای 65 سال هستند یا بیماریهای زمینه‌ای سخت مانند دیابت و سایر نقص‌ ایمنی‌ها را دارند لزوماً این افراد باید در gray Zoneهای بخش کرونا بستری شوند و مراقبت ویژه‌ داشته باشند. حداقل به مدت 14 روز در صورتیکه حال بیمار به وخامت کشیده شود گاهی تا 30 روز نیز ممکن است در بیمارستان بستری باشند.

بدترین شکل بیماری که در بیشتر اوقات سبب مرگ (فوتی) می‌شود. ایجاد پدیده ترومبوامبولیسم در ریه و سایر نقاط بدن است که بسیار حساس است و مراقبت‌های ICU و حتی intubation و ... دارد. متأسفانه 50% از چنین بیمارانی ممکن است فوت کنند.

درگیری سایر قسمتهای بدن با 2019ncov ممکن است پیش بیاید مانند درگیری سیستم عصبی مرکزی، درگیری سیستم قلبی عروقی، درگیری دستگاه گوارش و کلیه‌ها که همه باعث multiple organ failure شده و بیمار را از پا درمی‌آورد واخیرا گزارشهاتی مبنی بر درگیری پوست عنوان شده است که بیمار با خارش شدید پوستی مراجعه نموده است.

متأسفانه علیرغم trialهای متفاوت درمانی هنوز به صورت قطعی- داروی انتخابی برای مبارزه با این ویروس را مشخص نکرده‌اند یا نشده است. آخرین اطلاعات از اثربخشی رمدسسویر حکایت می‌کند که آنهم هنوز در هاله‌ای از ابهام است.

بنظر میرسد که شرکت های بزرگ واکسن سازی اخیرا واکسنی به نام MRNA-1273ساخته و در trilaهای حیوانی و انسانی پاسخ های ایمنی مناسب از آن گرفته اند، امید است که تا یک سال دیگر این واکسن تولید انبوه برسد که بتواند جمعیت عظیمی از جهان را با آن واکسینه و احتمالاً ایمن نمود .

تا آن زمان همان مراقبت‌های پیشگیرانه- می‌تواند تا حدود زیادی از انتشار بیشتر و وسیع ویروس ncob19 جلوگیری نماید.

 # من- ماسک می‌زنم

 #تو- ماسک می‌زنی

  #ما- ماسک می‌زنیم

را بصورت وسیع در سطح رسانه‌های مجازی- انتشار دهیم.